[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ocenia siê, ¿e w miastach i miasteczkach ¿y³o 75% z oko³o miliona wyznawców religii moj¿eszowej zamieszka³ych na terenie Rzeczypospolitej.Do podwa¿enia prze¿ywaj¹cych siê przywilejów cechowych przyczyniali siê te¿ tzw.partacze, tzn.rzemieœlnicy pozacechowi, produkuj¹cy w mieœcie lub jego bezpoœrednim s¹siedztwie wyroby tañsze, a zazwyczaj równie dobre, jak wytwarzane przez rzemieœlników cechowych.Partaczami byli zwykle chrzeœcijanie, a ich istnienie nie by³o zwi¹zane z jurydykami.Wewn¹trz miast dochodzi³o w XVI i XVII w.do walk o w³adzê, spowodowanych ró¿nicowaniem siê maj¹tkowym mieszczañstwa i dominonuj¹c¹ pozycj¹ coraz bardziej zamykaj¹cego siê jako warstwa spo³eczna patrycjatu (zwykte 2-3% ogó³u mieszkañców).W wyniku licznych zaburzeñ i sporów w wielu miastach ukszta³towa³ siê podzia³ w³adzy miêdzy trzy tzw.ordynki.Za pierwsze dwa, tradycyjnie zdominowane przez patrycjat, uznawano radê i ³awê.Trzeci ordynek reprezentowa³ pospólstwo (zwykle 50-80% ludnoœci) i mia³ pewien wp³yw na finasow¹ dzia³alnoœæ w³adz miejskich.2.Produkcja i handelWa¿n¹ ga³êzi¹ gospodarki by³o hutnictwo ¿elaza, w mniejszym stopniu miedzi, o³owiu i srebra oraz górnictwo (rud metali i soli).Zniszczenia z po³owy XVII w.spowodowa³y, ¿e obni¿y³a siê produkcja metali kolorowych; zrezygnowano te¿ z wydobycia rud z czêœci z³ó¿.Nadal trwa³ jednak wytop ¿elaza oraz wydobycie soli.Utrata wielickich i bocheñskich salin w wyniku I rozbioru stanowi³a wa¿ny problem gospodarczy i doprowadzi³a do znacznego wzrostu cen soli.Powstaj¹ce w XVIII w.manufaktury zajmowa³y siê produkcj¹ artyku³ów konsumpcyjnych, czêsto Iuksusowych, i - zarówno z tego powodu, jak i ze wzglêdu na nietrwa³oœæ przedsiêwziêæ - nie odegra³y znacz¹cej roli gospodarczej.W dziedzinie handlu na pierwszy plan wysuwa siê handel zbo¿owy prowadzony drogarni wodnymi (Wis³a, Warta, Niemen).Mia³ on decyduj¹ce znaczenie dla eksportu z Rzeczypospolitej.Ze szlaków I¹dowych, wa¿nych przede wszystkim z uwagi na import, zachowa³y znaczenie po³¹cznia po³udnikowe: Kraków-Piotrków-Toruñ-Gdañsk oraz Lwów - Lublin - Toruñ - Gdañsk.Istotne znaczenie mia³a droga Wilno - Warszawa - Poznañ.Le¿¹cy bardziej na po³udnie szlak Lwów - Kraków - Wroc³aw w XVI w.nie odgrywa³ju¿ tak wielkiej jak poprzednio roli; jego znaczenie ponownie wzros³o po kolonizacji Ukrainy, gdy pêdzono nim wo³y i konie na jarmarki w Saksonii.Na odrêbnych zasadach by³ zorganizowany dochodowy handel sol¹, prowadzony, podobnie jak i wydobycie tego bogactwa, na podstawie specjalnych przywilejów królewskich.Zajmowa³y siê nim spó³ki, z których dochody czerpa³ m.in.monarcha.Liczne spó³ki by³y te¿ tworzone przez zamo¿niejszych kupców do realizacji rozmaitych projektów handlowych.Najbogatsi z nich zajmowali siê te¿ œwiadczeniem us³ug bankowych.Skala tych przedsiêwziêæ, ograniczona zubo¿eniem po wojnach XVII w., by³a nieporównanie mniejsza ni¿ na zachodzie Europy.Dopiero w XVIII w.powsta³ domnbankierski Piotrów Tepperów (ojca, póŸniej syna), licz¹cy siê w miêdzynarodowym œwiecie finansów, a w Rzeczypospolitej najzamo¿niejszy.W po³owie XVIII w.zaznaczy³ siê wzrost obrotów zarówno w handlu wewnêtrznym, jak i zagranicznym.Na tej ostatniej dziedzinie zaci¹¿y³ I rozbiór i na³o¿one przez Prusy wysokie c³o tranzytowe.Podejmowane po 1775 r.próby skierowania eksportu z Rzeczypospolitej poprzez Morze Czarne, choæ przynios³y pierwsze obiecuj¹ce doœwiadczenia, nie zdo³a³y zmieniæ niekorzystnego bilansu handlowego Rzeczypospolitej.Podobnie by³o z l¹dowym handlem przez Czechy, Saksoniê i Austriê.3.SpóŸnione próby reformDopiero w ostatnim trzydziestoleciu istnienia Rzeczypospolitej uwidoczni³a siê zdecydowana polityka pañstwa w dziedzinie handlu, przemys³u, ce³, spraw monetarnych, stanu dróg, poczty itp.Jej brak w poprzednich dekadach wynika³ z atrofi aparatu pañstwowego i decentralizacji w³adzy.W rezultacie takie typowe posuniêcia merkantylistów, jak: c³a protekcyjne, usprawnienie systemu podatkowego, budowa kana³ów, ulepszenie dróg, poczt, rozbudowa manufaktur, jednolity kurs monety, zbieranie informacji o stanie pañstwa itp.zaczê³y byæ w Rzeczypospolitej na dobre realizowane z pó³torawiekowym opóŸnieniem, dopiero podczas panowania ostatniego króla, w nader niekorzystnej sytuacji politycznej rosyjskiego protektoratu i czêsto wbrew stanowisku wiêkszoœci szlachty.Czynniki te przes¹dza³y o czêœciowym jedynie powodzeniu reform [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • agnieszka90.opx.pl