[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.28Więcej na ten temat, patrz Polibiusz, Dzieje, księga 10, 8.Por.Eduard Meyer, Kleine Schriften, s.331^462, a także U.Kahrstedt, Geschichte der Karthager, Berlin 1913, t.3.29Liwiusz, Dzieje, księga 26, 45.30Polibiusz, Dzieje, księga 10, 14.31Ibid.32Johannes H.Thiel, Studies on History of Roman Sea Power inRepublican Times, s.119.33Polibiusz, Dzieje, księga 10, 15. 34Por.Liwiusz, Dzieje, księga 26, 47.Liwiusz twierdzi, że Scy-pion zdobył tylko osiem kartagińskich statków.W przekazach nie mawzmianki o bitwie morskiej, co może sugerować, że kartagińskie okręty znajdowały się na brzegu i nie mogły zostać wykorzystane ze względu na brak załogi.Najemni wioślarze byli bardzo drodzy i to właśnie tekoszty stanowiły, w większym stopniu niż koszty konstrukcji okrętów,największy problem floty kartagińskiej podczas wojny.35John S.Morrison, Dilution of Oarcrews With Prisoners ofWar, Classical Quarterly" 1988, nowa seria t.38, nr 1, s.252-253.36Lionel Casson, Galley Slaves,  Transactions and Proceedings ofthe American Philological Association" 1966, t.97, s.35-44.Zwolennikiem tezy, że wioślarze byli niewolnikami, jest L.Wickert, patrzL.Wickert, Die Flotte der Rómischen Kaiserzeit,  Wurzburger Jahrbii-cher fur die Altertumswissenschaft" 1949-1950, t.4, s.100-125; patrz też E.Sander, Zur Rangordnung des Rómischen Herres: Die Flotten, Historia: Zeitschrift fur antike Geschichte" 1957, t.6, s.347-367.37Jan M.Libourel, Galley Slaves in Second Punic War,  ClassicalQuarterly" 1973, t.68, nr 2, s.116-119.38Liwiusz, Dzieje, księga 26, 51.Por.Wolfgang Fischer, DasRómische Lager insbesondere nach Livius, Leipzig, Berlin 1914, s.134.Fischer dowodzi, że niektóre z tych ćwiczeń nadal wykorzystywanopodczas musztry w czasach cesarstwa.39Howard Scullard, Scipio Africanus in the Second Punic War,s.94.40Forbes, Studies inAncient Technology, s.96.Por.Liwiusz, Dzieje,księga 1, 43; Diodorus, Diodorus ofSicily, księga 7, 59; Cicero, De re-publica, Cambridge 1995, księga 2, 39 [wyd.polskie: Marek TuliuszCyceron, O państwie, spolszczyła Iwona %7łółtkowska, Kęty 1999-J.J.].41Terence Wise, Army of Carthaginian Wars: 265 146B.C., London 1982, s.20.42N.Feliciani, La Seconda Guerra Punka nella Spagna, 211-208BCE,  Studi e Documenti di Storia Diritto" 1904, s.258.43Osobiste przywiązanie władców plemiennych do poszczególnych osób, postrzeganych przez nich jako wielcy wojownicy, częstobyło decydującym czynnikiem, zapewniającym przymierze z danym plemieniem.Niektóre plemiona iberyjskie traktowały Scypiona jak swojegokróla, patrz Louis Rawling, Celts, Spaniards and Samnits, s.91-92.44Na temat kłopotów finansowych Kartaginy podczas drugiejwojny punickiej, patrz Ulrich Kahrstedt, Geschichte der Karthager,t.3, Berlin 1913, s.513.45Ciekawym zagadnieniem jest sposób, w jaki wydawano komendę zmiany szyku w manipule, tak aby była ona słyszalna w bitewnejwrzawie.William Smith twierdzi, że każda kohorta miała dwóch chorążych, z których tylko jeden niósł sztandar kohorty.Drugi, jak możnaprzypuszczać, był trębaczem, którego zadanie polegało na przekazywaniu każdej z kohort sygnałów od trębacza legionowego.Nie jestpewne, czy to właśnie Scypion dodał drugiego chorążego do każdejz powiększonych kohort, jednak można przypuszczać, że tak było,wiedząc, jak złożone manewry wprowadził do swojej armii.Na tentemat, patrz William Smith, A Dictionary of Greek and Roman Anti-ąuates, s.489-511.46M.J.V.Bell, Tactical Reform in Roman Republican Army,s.409^10.47Ibid.48Mariusz pózniej zlikwidował oddziały velites i triarii, zastępującje piechotą ciężkozbrojną.Legion za jego czasów składał się z 10 kohort, z których każda liczyła 600 ludzi.49M.J.V.Bell, Tactical Reform in Roman Republican Army,s.409-410.50Polibiusz, Dzieje, księga 11, 23.51Liwiusz, Dzieje, księga 25, 39.52Ibid., księga 22, 17; Polibiusz, Dzieje, księga 10, 35.53John Warry, Warfare in the Classical World, s.118.Patrz też Peter Connolly, Greece and Rome at War, s.270, cytat z Polibiusza.54Rzymianie mieli zadziwiającą umiejętność zmieniania walkmorskich w bitwy lądowe.W ten sposób, pomimo braku umiejętnościwalki na morzu, wygrali pierwszą wojnę punicką.Zbliżali się do okrętów wroga, unieruchamiali je i wchodzili na pokład, aby zaatakowaćzałogę.Na temat rzymskiego stosunku do walk morskich, patrz Jo- hannes H.Thiel, Studies on History of Roman Sea Power in Republican Times,rozdz.1 : The Romans on the Sea.55Polibiusz w Dziejach, księga 10, 35, zapisał:  Scypion wybrałnajlepszych z załóg", co sugeruje, że niektórzy wioślarze również zostali wcieleni do oddziałów piechoty.56Zakładam, że legiony Scypiona liczyły przed przyjęciem załógokrętów zwyczajowe 4000 ludzi, a następnie ich liczebność wzrosłado 5000.Na temat rzymskiej wojskowości {Dzieje, księga 6, 20) Polibiusz informuje, że w czasie drugiej wojny punickiej wielkość legionuwzrosła do 5000, nie jest jednak jasne, kiedy nastąpiła ta zmiana.Por.William Smith, A Dictionary of Greek and Roman Antiąuates, s.496.Prawdopodobne wydaje się, że to Scypion zwiększył liczebność legionu z 4000 do 5000.Liwiusz z kolei (księga 29, 24) zapisał, że w czasiekampanii afrykańskiej dwa legiony, którymi dysponował Scypion, liczyły 6200 żołnierzy.57Ulrich Kahrstedt, Geschichte der Karthager, nr 1, s.517.58Polibiusz, Dzieje, księga 10, 37.Wydaje się natomiast, że kar-tagińska arystokracja była wyjątkowo przewrażliwiona i ambitna, jeślichodzi o reputację wojskową i sławę wojenną.Mój kolega, profesorMathew Gonzales z Wydziału Filologii w Saint Anselm College, sugeruje, że Hannibal objął dowództwo po zamordowanym wcześniejpoprzedniku.Ten zbieg okoliczności może oznaczać, że Hannibalprzyłożył rękę do tego zabójstwa.58Liwiusz, Dzieje, księga 27, 20.60Ibid.Polibiusz, Dzieje, księga 10, 41.61Howard Scullard, Scipio Africanus in the Second Punic War,s.104.Autor cytuje Liwiusza i Kasjusza Diona, którzy podają odmienne daty.62Liwiusz, Dzieje, księga 27, 17.63Ibid., księga 27, 18.64Ibid., księga 27, 19.65Ibid.66Polibiusz, Dzieje, księga 10, 38.67Liwiusz, Dzieje, księga 27, 38.68Ibid.Por.Johannes Kromayer, George Veith, Schlachten-Atlas zur antiken Kriegsgeschichte, mapa 8, ukazująca bitwę pod Bekulą.Szczegółowe informacje na temat pola bitwy, patrz Antike Schlacht-felder, Berlin1912, Widemannsche Buchhandlung, t.4, s.503-517.69Polibiusz, Dzieje, księga 10, 38.70Ibidem, księga 10, 38.71Ibid., 10,39.72Ibid.73Ibid.Por.Johannes Kromayer, George Veith, Schlachten-Atlaszur antiken Kriegsgeschichte, mapa 8.74Liwiusz, Dzieje, 27, 19.W Punice natomiast Italik sugeruje, żeHazdrubal specjalnie zerwał kontakt z wojskami Scypiona, aby wypełnić swoją pierwotną misję, którą było dotarcie do Italii. Hazdrubalwcale nie był skłonny do walki [.].%7łołnierzom wydano rozkaz zaprzestania walki i rozproszenia się wśród porastającego wzgórze lasu,a wszyscy, którym udało się bezpiecznie wycofać, przeszli przez najwyższy szczyt Pirenejów" (Italicus, Punica, t.2, księga 7, 359).75Dio Cassius, Historia, Cambridge 1947, księga 57, 48 [wyd.polskie: Kasjusz Dion, Historia rzymska, Wrocław 1967 - J.J.].Liwiuszi Polibiusz nie wspominają o tym, że Scypion przeniósł się do obozuwroga.76Liwiusz, Dzieje, księga 27, 20.77Howard Scullard, Scipio Africanus in the Second Punic War,s.112 (cytuje Liwiusza).78Ibid.79Liwiusz, Dzieje, księga 27, 20 [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • agnieszka90.opx.pl