Polityka

Pokrewne

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wyłożyliśmy tedy powyżej27, jakie przyrodzone właściwości muszą ludzieposiadać, aby być odpowiednim materiałem dla prawodawcy, reszta jest już rzecząwychowania, dzięki któremu człowiek już to przez przyzwyczajenie, już to przeznaukę przyswaja sobie, co trzeba.13.Obywatele winni być tak wychowani,by zdobyli przygotowanie do swych zadań,by umieli za młodu słuchać, a w starszym wieku rządzić.Fałszywy system wychowawczy Sparty1.Skoro każda wspólnota państwowa składa się z władających i podwładnych,więc trzeba się zastanowić nad tym, czy władający i podwładni winni się zmieniać,czy też być dożywotnio ci sami, bo jest jasną rzeczą, że zależnie od odpowiedzina to pytanie trzeba będzie [tak lub inaczej] urządzić wychowanie.Gdyby jedni górowali nad drugimi w takim stopniu, w jakim bogowie i herosigórują według naszych wyobrażeń nad ludzmi, przewyższając ich nierównomiernienajpierw fizycznie, a następnie duchowo, tak że przewaga władających byłabybezsporna i oczywista dla podwładnych, to bez wątpienia lepiej byłoby, aby jednii ci sami stale władali, a drudzy byli podwładnymi raz na zawsze28.2.Skoro jednak trudno to przyjąć i wcale tak nie bywa, jak to Skylaks29opowiada o Indach, u których królowie w tym stopniu jakoby różnią się od swychpoddanych, więc oczywiście z wielu względów jest rzeczą konieczną, by wszyscyna równi okresowo brali udział w rządach, względnie byli podwładnymi.Równychmusi bowiem równe prawo obowiązywać i z trudnością daje się utrzymać ustrój,który się nie opiera na tej słusznej zasadzie.Bo z niezadowolonymi [w mieście]połączą się wszyscy skłonni do przewrotu na obszarze wiejskim, a jest rzecząniemożliwą, by dzierżący władzę tak wielką przedstawiali siłę, żeby nad nimiwszystkimi posiadali przewagę.3.Niemniej przecież nie ulega żadnej wątpliwości, że władający winni miećpewne prawa przed podwładnymi.Jak to urządzić, w jaki sposób zapewnićwszystkim udział w rządach, to musi rozważyć prawodawca.Była o tym mowa już27Por.wyżej, rozdz.4.28Por.ks.I, rozdz.2, � 15.29Skylaks z Karyandy w Karii miał opłynąć na rozkaz króla Dariusza I wybrzeża południowejAzji.Zachowane pod jego imieniem pismo jest tworem pózniejszym, z IV w.p.n.e. 181poprzednio30.Przyroda mianowicie sama to zagadnienie rozstrzygnęła przez to, żekażdemu pokoleniu dała okres młodości i starości, przy czym młodym przystoisłuchać, a starym rządzić; toteż nikt się nie oburza, jeśli stosownie do swego wiekuma słuchać, ani też nie uważa, że jest to niżej jego godności, zwłaszcza że powejściu w odpowiedni wiek również ma widoki osiągnięcia zastrzeżonego dlasiebie zaszczytu.4.Można więc z równą stanowczością powiedzieć, że ci sami władają i sąpodwładnymi, jak i że są to różni ludzie.Toteż i wychowanie winno byćkoniecznie w pewnym względzie to samo, a w innym odmienne.Bo ten, kto madobrze władać, musi jak mówi [przysłowie] nauczyć się wpierw słuchać.Bywa zaś władza sprawowana, jak to w początkowych wywodach powiedziano31,albo w interesie władającego, albo poddanych; pierwszą z nich nazywamy władządespotyczną, drugą rządami nad wolnymi ludzmi.5.W zleceniach [, które się komuś wydaje,] bywają przecież pewne różnice,i to nie tyle co do ich treści, ile co do celu.Dlatego wiele czynności, które zdająsię należeć do służby, mogą spełniać i młodzi wolni ludzie bez żadnej ujmy dlasiebie, bo różnica między tym, co ujmę przynosi, a co nie, leży nie tylko w samychczynnościach, ile w ich celu i motywach.Skoro stwierdzamy, że cnota obywatelarządzącego jest taka sama co i najlepszego męża, i że ten sam człowiek musinajpierw nauczyć się słuchać, a dopiero potem rządzić, to zadanie prawodawcy natym winno polegać, by ustalić, jak ludzie dochodzą do cnoty, jakie zajęcia do tegoprowadzą i jaki jest cel najdoskonalszego życia.6.Dusza człowieka dzieli się na dwie części, z których jedna sama przez sięposiada rozum, druga zaś, choć go sama przez się nie posiada, to jednak potrafiiść za jego głosem.Obu częściom przypisujemy cnoty, dzięki którym pewnegoczłowieka zwiemy w ogóle dobrym.Ci, którzy przyjmują podany przez nas podziałwładz duszy, bez trudności zdołają powiedzieć, która właśnie część zawiera cel[, do którego człowiek zmierza].Zawsze bowiem to, co gorsze, jest nim dlatego,że obok niego jest coś lepszego, jak się to okazuje zarówno w dziełach sztuki, jaki tworach natury; lepsze zaś jest to, co posiada rozum.7.Ten ostatni według stosowanego przez nas zwykle podziału, dzieli się znówna dwie części: jest mianowicie rozum praktyczny i rozum teoretyczny.Tak samowięc [jak część pierwsza] musi się dzielić oczywiście i ta część [, tj.druga, niemająca rozumu, ale zdolna iść za nim].Powiemy zatem, że czynności [tej częściduszy] pozostają do siebie w podobnym stosunku [jak czynności pierwszej części],czyli że czynności wychodzące z części lepszej z natury są więcej cenione przeztych, którzy są zdolni albo do wszystkich funkcji duszy, albo tylko do tych dwóch.Bo dla każdego zawsze najcenniejsze jest to, czego osiągnięcie jest dla niegonajwyższym dobrem.30Por.wyżej, rozdz.8.31Por.ks.I, rozdz.2, i ks.III, rozdz.4. 1828 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

agnieszka90.opx.pl