Pokrewne
- Strona Główna
- Nora Roberts Błękitna krew [Arystokraci 02]
- Arystoteles Metodorologika, O swiecie (2)
- Arystoteles Polityka
- Jarosław Bzoma Krajobrazy Mojej Duszy cz.V KSIĘGA O PODRÓŻY NOCNEJ
- Arystoteles O duszy (3)
- Poematy Norwid
- Brooks Terry Piesn Shannary
- Bell Ted Alex Hawke 6 Zamach
- Florystka Katarzyna Bonda
- Anne McCaffrey Jezdzcy Smokow Niebiosa Pern
- zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- aniadka.keep
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dzięki zatem tej właśnie władzyprzysługuje życie wszystkim jestestwom żywym.Ale o tym,co jest zwierzęciem [a co nim nie jest], decyduje przedewszystkim władza zmysłowa; bowiem nawet te jestestwa,które się nie poruszają32 i nie zmieniają miejsca, leczposiadają władzę zmysłową, zwiemy zwierzętami, a nietylko jestestwami żywymi".Podstawową formą zmysłu33 jest dotyk34, którym wszy-stkie zwierzęta są obdarzone.Jak władza wegetatywna możeistnieć oddzielnie od zmysłu dotyku, a nawet od wszelkiejwładzy zmysłowej, tak samo zmysł dotyku [może istnieć]bez innych zmysłów.Przez władzę wegetatywną rozumiemytę część duszy, którą mają również rośliny.Co się tyczyzwierząt, to wszystkie z całą oczywistością posiadają zmysłdotyku.Od jakiej przyczyny oba te fakty zależą35, powiemypózniej.Na razie wystarczy tylko zaznaczyć, że dusza jestzasadą tych [funkcji], o których mówiliśmy, i że za pomocąnich właśnie ją się definiuje, tj.za pomocą władzy wege-tatywnej, zmysłowej, intelektywnej i ruchu.Czy każda z nich jest duszą, czy też częścią duszy? Ajeżeli częścią, to czy jest nią w ten sposób, że da sięoddzielić tylko w myśli, czy także przestrzennie? Na jedne ztych pytań łatwo odpowiedzieć36; niektóre inne37 przed-stawiają poważniejsze trudności.Jak bowiem niektóre roś-liny najwidoczniej nadal żyją, gdy się je podzieli na części i to nawet gdy te części są jedne od drugich oddzielone(co dowodzi, że dusza, która w nich przebywa, jest w każdejroślinie jedną w akcie, rozliczną w możności) tak samo zachowują się, jak to konstatujemy, i inne rodzaje duszy38, naprzykład gdy podzielimy na części owady; każda bowiemczęść zachowuje władzę zmysłową i ruch z miejsca namiejsce; a jeśli władzę zmysłową to także i wyobraznię39wraz z pożądaniem; gdzie bowiem [jest] władza zmysłowa,tam jest również ból i przyjemność; a gdzie jedno i drugie,tam musi być i pożądanie.Co się jednak tyczy rozumu iwładzy teoretycznej [myślenia], to nie ma dotąd niejasnego;jest to jednak, jak się zdaje40, zgoła inny rodzaj duszy41,który sam jeden jest w stanie istnieć po oddzieleniu [odciała]42 jako istota wieczna od rzeczy zniszczalnej.Co siętyczy innych części duszy, to widać z tego [copowiedzieliśmy], że nie mogą istnieć oddzielnie przeciwnie niż to niektórzy utrzymują43.Oczywiste jestjednak, że różnią się co do istoty, bo jeśli wrażenie zmysłoweróżni się od mniemania, to i istota władzy zmysłowej jestczymś innym niż władza mniemania44.Podobnie rzecz sięma z wszystkimi innymi wyżej wymienionymi [władzami].Prócz tego jedne zwierzęta posiadają wszystkie te [częściduszy], inne posiadają tylko niektóre z nich, inne wreszcieposiadają wyłącznie jedną45 i to właśnie stanowi cechę,która wyróżnia zwierzęta.Przyczynę tego faktu będziemymusieli rozpatrzeć pózniej46.Zresztą coś podobnego spo-tkaliśmy i na terenie wrażeń zmysłowych: jedne zwierzętaposiadają wszystkie zmysły, inne mają tylko niektóre z nich,inne jeszcze mają tylko jeden najpotrzebniejszy, tj.dotyk.[Wyrażenie:] to, dzięki czemu żyjemy i postrzegamy" mapodwójne znaczenie47, podobnie jak [wyrażenie]: to, dziękiczemu coś naukowo wiemy" (raz bowiem rozumiemy przezto wiedzę, kiedy indziej duszę bo ponieważ mówimy, żedzięki jednej i drugiej coś wiemy) w ten sam sposób[należy rozumieć] zdanie: to, dzięki czemu jesteśmyzdrowi" (raz mamy na myśli zdrowie, kiedy indziejokreśloną część ciała lub nawet całe ciało).W obu tychwypadkach wiedza i zdrowie są formą, istotą, pojęciem ijakby aktem podmiotu. który przyjmuje - w pierwszym wypadku wiedzę, w drugimzdrowie (akt bowiem tego, co jest zdolne wywołać zmianę,znajduje się oczywiście48 w podmiocie odbierającym jegowpływ i jest odpowiednio dysponowany).Ale dusza jestwłaśnie tym, dzięki czemu przede wszystkim żyjemy, spo-strzegamy i myślimy49.[Z tego wszystkiego] wynika, żedusza musi być jakimś rodzajem istoty, czyli formy, a niematerią, czyli podmiotem biernym50.Albowiem gdy sub-stancja, jak zaznaczyliśmy51, może oznaczać trzy rzeczy,mianowicie formę, materię i rzecz złożoną z obu (z tychmateria jest możnością, forma zaś aktem), a z drugiej stronytylko rzecz złożona z obu jest jestestwem żywym zaiste nieciało jest aktem duszy, lecz ona jest aktem ciała określonejnatury.Toteż mają rację52 ci, co sądzą, że dusza ani nieistnieje bez ciała, ani nie jest jakimś ciałem.W rzeczy samejdusza nie jest ciałem, lecz czymś należącym do ciała idlatego przebywa w ciele, a do tego w ciele określonegorodzaju, a nie jak poprzedni [filozofowie sądzili]53, którzy jąłączyli z ciałem zanim wprzód określili jego naturę iwłaściwości, chociaż wcale nie widać, by jakaś rzecz mogłaprzyjąć cokolwiek los zdarzy54.Do tej samej konkluzji prowadzi rozumowanie: akt każdejrzeczy zjawia się według biegu natury w tym, co jest wmożności do niego, czyli w materii odpowiednio dyspono-wanej.Z tego wszystkiego jasno wynika, że [dusza] jestszczególnego rodzaju aktem i formą rzeczy, która jest wmożności aby istnieć jako określona natura.ROZDZIAA IIIWładze cechujące jestestwa żyweCo się tyczy władz duszy wyżej wzmiankowanych, tojedne jestestwa, jak powiedzieliśmy55, posiadają je wszystkie,inne tylko niektóre z nich, inne wreszcie jedną jedyną [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl agnieszka90.opx.pl
.Dzięki zatem tej właśnie władzyprzysługuje życie wszystkim jestestwom żywym.Ale o tym,co jest zwierzęciem [a co nim nie jest], decyduje przedewszystkim władza zmysłowa; bowiem nawet te jestestwa,które się nie poruszają32 i nie zmieniają miejsca, leczposiadają władzę zmysłową, zwiemy zwierzętami, a nietylko jestestwami żywymi".Podstawową formą zmysłu33 jest dotyk34, którym wszy-stkie zwierzęta są obdarzone.Jak władza wegetatywna możeistnieć oddzielnie od zmysłu dotyku, a nawet od wszelkiejwładzy zmysłowej, tak samo zmysł dotyku [może istnieć]bez innych zmysłów.Przez władzę wegetatywną rozumiemytę część duszy, którą mają również rośliny.Co się tyczyzwierząt, to wszystkie z całą oczywistością posiadają zmysłdotyku.Od jakiej przyczyny oba te fakty zależą35, powiemypózniej.Na razie wystarczy tylko zaznaczyć, że dusza jestzasadą tych [funkcji], o których mówiliśmy, i że za pomocąnich właśnie ją się definiuje, tj.za pomocą władzy wege-tatywnej, zmysłowej, intelektywnej i ruchu.Czy każda z nich jest duszą, czy też częścią duszy? Ajeżeli częścią, to czy jest nią w ten sposób, że da sięoddzielić tylko w myśli, czy także przestrzennie? Na jedne ztych pytań łatwo odpowiedzieć36; niektóre inne37 przed-stawiają poważniejsze trudności.Jak bowiem niektóre roś-liny najwidoczniej nadal żyją, gdy się je podzieli na części i to nawet gdy te części są jedne od drugich oddzielone(co dowodzi, że dusza, która w nich przebywa, jest w każdejroślinie jedną w akcie, rozliczną w możności) tak samo zachowują się, jak to konstatujemy, i inne rodzaje duszy38, naprzykład gdy podzielimy na części owady; każda bowiemczęść zachowuje władzę zmysłową i ruch z miejsca namiejsce; a jeśli władzę zmysłową to także i wyobraznię39wraz z pożądaniem; gdzie bowiem [jest] władza zmysłowa,tam jest również ból i przyjemność; a gdzie jedno i drugie,tam musi być i pożądanie.Co się jednak tyczy rozumu iwładzy teoretycznej [myślenia], to nie ma dotąd niejasnego;jest to jednak, jak się zdaje40, zgoła inny rodzaj duszy41,który sam jeden jest w stanie istnieć po oddzieleniu [odciała]42 jako istota wieczna od rzeczy zniszczalnej.Co siętyczy innych części duszy, to widać z tego [copowiedzieliśmy], że nie mogą istnieć oddzielnie przeciwnie niż to niektórzy utrzymują43.Oczywiste jestjednak, że różnią się co do istoty, bo jeśli wrażenie zmysłoweróżni się od mniemania, to i istota władzy zmysłowej jestczymś innym niż władza mniemania44.Podobnie rzecz sięma z wszystkimi innymi wyżej wymienionymi [władzami].Prócz tego jedne zwierzęta posiadają wszystkie te [częściduszy], inne posiadają tylko niektóre z nich, inne wreszcieposiadają wyłącznie jedną45 i to właśnie stanowi cechę,która wyróżnia zwierzęta.Przyczynę tego faktu będziemymusieli rozpatrzeć pózniej46.Zresztą coś podobnego spo-tkaliśmy i na terenie wrażeń zmysłowych: jedne zwierzętaposiadają wszystkie zmysły, inne mają tylko niektóre z nich,inne jeszcze mają tylko jeden najpotrzebniejszy, tj.dotyk.[Wyrażenie:] to, dzięki czemu żyjemy i postrzegamy" mapodwójne znaczenie47, podobnie jak [wyrażenie]: to, dziękiczemu coś naukowo wiemy" (raz bowiem rozumiemy przezto wiedzę, kiedy indziej duszę bo ponieważ mówimy, żedzięki jednej i drugiej coś wiemy) w ten sam sposób[należy rozumieć] zdanie: to, dzięki czemu jesteśmyzdrowi" (raz mamy na myśli zdrowie, kiedy indziejokreśloną część ciała lub nawet całe ciało).W obu tychwypadkach wiedza i zdrowie są formą, istotą, pojęciem ijakby aktem podmiotu. który przyjmuje - w pierwszym wypadku wiedzę, w drugimzdrowie (akt bowiem tego, co jest zdolne wywołać zmianę,znajduje się oczywiście48 w podmiocie odbierającym jegowpływ i jest odpowiednio dysponowany).Ale dusza jestwłaśnie tym, dzięki czemu przede wszystkim żyjemy, spo-strzegamy i myślimy49.[Z tego wszystkiego] wynika, żedusza musi być jakimś rodzajem istoty, czyli formy, a niematerią, czyli podmiotem biernym50.Albowiem gdy sub-stancja, jak zaznaczyliśmy51, może oznaczać trzy rzeczy,mianowicie formę, materię i rzecz złożoną z obu (z tychmateria jest możnością, forma zaś aktem), a z drugiej stronytylko rzecz złożona z obu jest jestestwem żywym zaiste nieciało jest aktem duszy, lecz ona jest aktem ciała określonejnatury.Toteż mają rację52 ci, co sądzą, że dusza ani nieistnieje bez ciała, ani nie jest jakimś ciałem.W rzeczy samejdusza nie jest ciałem, lecz czymś należącym do ciała idlatego przebywa w ciele, a do tego w ciele określonegorodzaju, a nie jak poprzedni [filozofowie sądzili]53, którzy jąłączyli z ciałem zanim wprzód określili jego naturę iwłaściwości, chociaż wcale nie widać, by jakaś rzecz mogłaprzyjąć cokolwiek los zdarzy54.Do tej samej konkluzji prowadzi rozumowanie: akt każdejrzeczy zjawia się według biegu natury w tym, co jest wmożności do niego, czyli w materii odpowiednio dyspono-wanej.Z tego wszystkiego jasno wynika, że [dusza] jestszczególnego rodzaju aktem i formą rzeczy, która jest wmożności aby istnieć jako określona natura.ROZDZIAA IIIWładze cechujące jestestwa żyweCo się tyczy władz duszy wyżej wzmiankowanych, tojedne jestestwa, jak powiedzieliśmy55, posiadają je wszystkie,inne tylko niektóre z nich, inne wreszcie jedną jedyną [ Pobierz całość w formacie PDF ]